مصرف داروهاي تجويز شده , مصرف قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون , مصرف انسولين , كاهش خطر بروز عوارض ديابتي
مصرف داروهاي تجويز شده
انواع مختلفي از داروها براي بيماران ديابتي تجويز مي شود (انسولين، قرص هاي پايين آورنده قند خون، آسپرين،داروهاي تنظيم كننده فشارخون بالا و چربي هاي خون و.... ) بايد به بيماران نام داروهاي مصرف، مقدار مصرف، علت مصرف ،زمان مصرف، عوارض جانبي احتمالي اقدام لازم درصورت فراموشي دارو و هر گونه توصيه مربوط به دارو را آموزش داد. بعضي از داروها با داروهاي ديگر تداخل دارند. به بيمار توصيه كنيد كه اگر به پزشك ديگري مراجعه مي كند . حتما ليست داروهاي مصرفي خود را به وي نشان دهد تا از تجويز داروهايي كه با هم تداخل دارند اجتناب شود.
مصرف قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون
قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون را مي توان به 4 گروه اصلي تقسي كرد:
1. داروهايي كه موجب افزايش ترشح انسولين از لوزالمعده مي شوند.
2. داروهايي كه موجب كاهش توليد قند در كبد مي شوند.
3. داروهايي كه موجب كاهش جذب قند از روده ها مي گردد و به اين ترتيب نقش مهمي در كاهش قند خون بعد از غذا دارند.
4. داروهايي كه باعث كاهش مقاومت بدن به انسولين مي شوند.
پزشك بر اساس شرايط بيمار از اين داروها استفاده مي كند.
دانستني هايي در ارتباط با قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون
قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون در بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 استفاده مي شوند.
بيمار بايد نام داروها، روش استفاده ( پيش و يا پس از غذا ميل شدن دارو) و عوارض احتمالي دارو هاي مصرفي را ياد بگيرد.
هيچ گاه نبايد سرخود دوز دارو را كم ، زياد و يا قطع كرد.
بعلاوه بايد به بيمار تذكر داد كه همراه داشتن ليست داروهاي مصرفي در هر ويزيت پزشك ضروري است.
بهترين نتيجه درماني از مصرف قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون تنها هنگام انجام هم زمان فعاليت بدني منظم، رعايت برنامه غذايي صحيح و در صورت لزوم كاهش وزن به دست ميآيد.
مصرف قرص هاي خوراكي به معني ترك انجام فعاليت بدني منظم و عدم رعايت برنامه غذايي صحيح نيست چرا كه در اين صورت، استفاده از اين قرصها به تنهايي كمك كننده نخواهد بود.
هنگام مراجعه به هر پزشكي، بيمار بايد ابتلا به ديابت و نيز نام داروهايي كه مصرف مي كند را به پزشك بگويد .زيرا بسياري از داروها ممكن است اثرات نامطلوبي بر روي كنترل ديابت داشته باشند و يا اثرات قرص هاي مصرفي را كم يا زياد كنند. (بهتر است ليستي از داروهاي مصرفي بيمار و مقدار مصرف آنها تهيه و در ويزيت ها همراه وي باشد.)
مصرف انسولين
امروزه روش هاي گوناگون و متعددي براي تزريق انسولين وجود دارد، مانند سرنگ، قلم و پمپ انسولين .
در ميان روش هاي ذكر شده در بالا، عملكرد پمپ انسولين بيش از سايرين قادر به شبيه سازي عمل لوزالمعده بوده و براي برخي از ديابتي هاي نوع 3 مناسب است. اين دستگاه الكترونيكي به يك لولۀ باريك و سوزني در انتهاي آن متصل است. انسولين داخل دستگاه از مسير لوله و توسط سوزن باريكي كه در زير پوست شكم قرار دارد، به درون بدن تزريق مي شود. آنچه كه پمپ انسولين را بسيار شبيه به لوزالمعده مي كند آن است كه اين دستگاه همواره مقدار مشخصي از انسولين را، به طور مداوم و آهسته ، به عنوان دوز پايه در زير پوست تزريق مي كند. پيش از مصرف هر وعده غذايي، استفاده كنندۀ پمپ مي تواند دستگاه را براي تزريق مقدار مشخصي انسولين سريع الاثر تنظيم كرده و از بالا رفتن قند خون بعد از غذاي خود جلوگيري كند. ميزان انسولين تزريقي پمپ در طول روز، بر حسب نياز مصرف كننده، قابل تنظيم و تغيير مي باشد.
تفاوتي ندارد كه از چه روشي براي تزريق انسولين استفاده مي كنيد، فقط بايد مطمئن باشيد كه تزريق خود را در محلي انجام مي دهيد كه ميزان مناسبي از چربي در زير پوست قرار دارد. تزريق انسولين به صورت زير جلدي (زير پوستي)و اغلب بدون هيچ گونه درد و يا سوزشي انجام مي شود.
سرعت جذب انسولين، به محل تزريق بستگي دارد. به طور مثال جذب انسولين تزريق شده برروي ران ها كند تر از ناحيه شك صورت مي گيرد.توصيه مي شود از تزريق انسولين در يك ناحيۀ ثابت كه موجب ايجاد توده هاي چربي در زير پوست و مانع از جذب به موقع انسولين مي گردد، خودداري كنيد و محل تزريق را به صورت گردشي عوض نماييد.
شرايط نگهداري انسولين:
• هميشه بايد انسولين را طبق آنچه كه در بروشور داخل جعبه ذكر شده است، نگهداري كرد.
• حرارت بسيار بالا مي تواند از تأثير انسولين بكاهد، به همين دليل ،نبايد ويال ها در معرض نور مستقيم خورشيد قرار گيرند.
• پس از باز شدن درب ويال ها، حتماً در يخچال نگهداري شوند.
• بايد از يخ زدگي انسولين جلوگيري شده و هرگز نبايد در سردخانه يخچال و يا فريزر قرار داده شوند.
• اگر زمان مسافرت (در هواي گرم و يا سرد)، ويال هاي انسولين تان را بايد در جايي، به طور مثال در داخل كيف دستي و در شرايطي متعادل نگهداري نمود تا در معرض تغييرات دمايي شديد نباشند .
• چنانچه از انسولين NPH استفاده مي شود، پيش از تزريق ويال آن را در كف دستتان به آرامي غلطانيده شود و به هيچ وجه محك تكان داده نشود. تكان هاي شديد، ساختار انسولين را از بين برده، آن را لخته لخته كرده و از تأثيرات آن مي كاهد .
• اگر در ويال انسولينِ رگولار توده هاي كريستالي و يا كدورتي مشاهده كرديد از مصرف آن خودداري شود .
انسولين رگولار تنها در شرايطي قابل استفاده است كه كاملاً شفاف باشد .
• به تاريخ انقضا درج شده بر روي انسولين دقت شود. انسولين هاي تاريخ گذشته بي اثر بوده و قند خون را پايين نمي آورند .
• اگر انسولين به نظر سالم مي رسد، اما قندخون را پايين نمي آورد ،بايد آن را دور انداخته و انسولين جديدي تري را جايگزين آن كرد.
محل تزريق انسولين
محل هاي مناسب براي تزريق انسولين
كاهش خطر بروز عوارض ديابتي
نكات مهم در مراقبت از پاها در بيماران ديابتي
مراقبت از پاي فرد مبتلا به ديابت بسيار اهميت دارد .ممكن است دو عارضه براي آنها پيش آيد:
- بي حسي و كرختي پا،
- عفونت و دير بهبوديافتن زخم و جراحت هاي پا.
بنابراين رعايت نكته هاي ذيل در حفظ بهداشت پاي افراد مبتلا به ديابت بسيار مهم است:
- هر روز پاهاي خود را با آب ولرم و صابون بشويند و بين انگشتان خود را با حولۀ نرم خشك كنند.
- ناخن هاي پا را كوتاه نگه دارند و بايد ناخن را به طور مستقيم گرفته و كنار ناخن را نگيرند . ناخن نبايد از ته گرفته شود و درصورتي كه ديد بيمار مشكل داشته باشد ، شخص ديگري ناخن هايش را بگيرد.
- جوراب خود را روزانه عوض كرده و از جوراب نخي و ضخيم استفاده كند.
- از كفش راحت، پاشنه كوتاه و پنجه پهن استفاده كنند.
- در خانه از كفش راحتي و دمپايي استفاده كنند و براي جلوگيري از جراحت هاي احتمالي پا، با پاي برهنه در منزل راه نروند.
- پاهاي خود را روزانه از نظر وجود قرمزي، تورم، تغيير رنگ، زخ، ترك خوردگي و ترشح اطراف ناخن بررسي كنند، و براي اين منظور و مشاهدۀ كف پا مي توانند از آينه استفاده نمايند.
- از نزديك كردن پاي خود به آتش، بخاري، شوفاژ و هر وسيلۀ گرمايي ديگر خودداري كنند.
- داخل كفش قبل از پوشيدن چك شود.
- هنگام ورزش از كفش مناسب استفاده شود.
- پوشيدن دمپايي بندي و يا كفش پشت باز مي تواند مشكل آفرين باشد.
- هميشه عصر و شب براي خريدن كفش اقدام شود. زيرا در اين زمان پا در بزرگ ترين حالت خود است وفرد مي تواند كفش مناسب پاي خود را خريداري كند.
- كفش جلو پهن انتخاب شود تا انگشتان فضاي كافي داشته باشند.
- كف كفش بايد كلفت و راحت باشد كه ضربه را از زمين به پا منتقل نكند.
- پاشنه كفش نبايد خيلي كوتاه و يا بلند باشد. (پاشنه 5/1 تا 3 سانت مناسب است.)
كنترل مطلوب چربي هاي خون
بيماران ديابتي شانس بيشتري براي ابتلا به فشارخون بالا و يا اختلال چربي هاي خون دارند.
حداقل سالي يك بار بايد چربي هاي خون بيماران ديابتي اندازه گيري شود و در صورت نياز تحت درمان هااي غير دارويي (تغذيه مناسب، فعاليت بدني كافي قطع مصرف دخانيات و الكل) و در صورت نياز دارويي قرار گيرد.
قطع مصرف دخانيات در پيشگيري از عوارض ديررس ديابت نقش مهمي دارد.
كنترل مطلوب فشارخون
فشارخون بيماران ديابتي بايد در هر ويزيت پزشك اندازه گيري شود.
در صورت غيرطبيعي بودن، بايد بيمار تحت درمان هاي غيردارويي و اگر نياز بود دارويي قرار گياپرد و مراقبت هاي لازم در اين خصوص اعمال شود.
در بيماران ديابتي كه فشارخون بالا دارند بهتر است آموزش داده شده و در منزل نيز فشارخون خود را اندازه گيري كرده و در دفترچه اي ثبت و به كارشناس مراقب سلامت خانواده و يا پزشك اطلاع دهند.
اندازه گيري فشارخون در هر ويزيت ضروري است.
معاينات چشمي
مراجعه در فواصل زماني مناسب براي معاينه چشم ها. مراجعه به پزشك معالج در صورت تاري ديد، دوبيني، كاهش بينايي، افتادگي پلك و ديگر مشكلات چشمي.
حداقل سالي يك بار بايد معاينات كامل چشم در بيماران ديابتي انجام شود و در صورت عدم كنترل مطلوب قند خون امكان بروز آب مرواريد، خونريزي در شبكيه و آب سياه بالاست. خونريزي در شبكيه مي تواند منجر به كاهش بينايي و يا نابينايي شود.
عدم كنترل مطلوب قند خون مي تواند منجر به خونريزي در شبكيه چشم شود.
بهداشت و مشكلات دهان و دندان در ديابت
افراد ديابتي مستعد ابتلا به بيماري دهان، دندان و لثه هستند. وجود قند بالا در بزاق بيماران ديابتي و اختلال در پاسخ هاي سلول هاي دفاعي بدن، زمينه براي ابتلا به عفونت هاي مختلف از جمله قارچي فراهم است و ميزان مشكلات دهان و دندان در اين بيماران بيشتر است.
علائم مشكلات دهان و دندان در بيماران ديابتي مي تواند به شرح زير باشد:
ترك گوشه لب ها در اثر كاهش ترشح بزاق و خشكي دهان قرمزي شديد مخاط دهان، احساس درد و سوزش زبان و مخاط دهان تغيير حس چشايي
وجود ضايغات قارچي شكل زبان.
كنگره كنگره شدن جاي دندان ها در كنار زبان.
بزرگي زبان، ضخي و شيار دار شدن آنها.
خونريزي لثه
قرمزي شديد و تورم لثه ها
افزايش حساسيت دندان ها به ضربه، به ويژه در ناحيه اتصال لثه به دندان لق شدن دندان بوي بد دهان ضربان دار شدن لثه
درد دنداني بدون وجود پوسيدگي
تخريب ميناي دندان و افزايش پوسيدگي دندان ها زخم در حفره دهاني
توصيه هاي لازم در بهداشت دهان و دندان براي بيماران ديابتي
رعايت رژيم غذايي مناسب و مصرف وعده هاي اصلي و ميان وعده ها طبق توصيه كارشناس تغذيه شستشوي مستمر دهان و دندان ها و استفاده استاندارد از مسواك و نخ دندان آموختن مسواك زدن و نخ دندان كشيدن
عدم مصرف سيگار و ديگر دخانيات مصرف آب كافي
مصرف دهان شويه ها به طور مرتب
مراجعه فوري به كارشناس دهان و دندان و يا دندانپزشك در صورت بروز هركدام از علائم بالا رعايت توصيه ها و انجام پيگيري هاي لازم دندانپزشكي تا بهبود كامل عارضه مراجعه به مركز دندانپزشكي و معاينه از نظر سلامتي دهان و دندان (سالانه دو بار)
مطالب فوق توسط پزشکان و گروه علمی همراه سلامت بررسی و تایید شده است . همراه سلامت سامانه مراقبت شخصی برای تمام مردم ایران می باشد .
شما میتوانید با مراجعه به وبسایت "از متخصص بپرس" پرسش های خود را مطرح کنید یا نظریات و تجربیات خود را در اختیار دیگران بگذارید .